مدافع امامت

آیا منظور از " اول " و " ثانی " و " ثالث " و " رابع " در زیارت عاشوراء قابیل و قاتل زکریا و پی کننده ی ناقه ی صالح و ابن ملجم است؟

مدتی است که به خصوص در ماه محرم پیامی در شبکه های اجتماعی و مسنجر ها رد و بدل می شود که مضمون آن به این شکل است :

آیا می دانید منظور از " اول " و " ثانی " و " ثالث " و " رابع " در زیارت عاشوراء کیست؟منظور از " اول " قابیل است و منظور از " ثانی " قاتل زکریاست.منظور از " ثالث " کسی است که ناقه ی صالح را پی کرد و منظور از " رابع " هم ابن ملجم است.
معمولا پیام به این شکل رد و بدل می شود و در پایان برخی از پیام ها نیز یکی دو منبع از کتب شیعه ( معمولا از مجالس المومنین قاضی شوشتری ) ذکر می کنند

اما مطلبی که باید خدمت شما عرض کنیم این است که افرادی که برای اولین بار این پیام را نوشته و منتشر کرده اند یا غرضی داشته اند و یا اینکه نسبت به حقایق جهل داشته اند! برای روشن شدن هر چه بهتر مطلب،اصل ماجرا را برای شما بیان می کنیم تا ببینید که این تعیین مصداق از کجا آمده است :

وشی بالشیخ «ره» الى خلیفة الوقت العباسیّ «أحمد» أنه هو و أصحابه یسبون الصحابة، و کتابه المصباح یشهد بالک، فقد ذکر أن من دعاء یوم عاشوراء:- اللّهمّ خصّ أنت أول ظالم باللعن منی و ابدأ به أولا ثمّ الثانی ثمّ الثالث ثمّ الرابع، اللّهمّ العن یزید بن معاویة خامسا. فدعا الخلیفة بالشیخ و الکتاب فلما احضر الشیخ و وقف على القصة ألهمه اللّه أن قال: لیس المراد من هذه الفقرات ما ظنه السعاة بل المراد بالأول قابیل قاتل هابیل و هو أول من سنّ الظلم و القتل، و بالثانی قیدار عاقر ناقة صالح، و بالثالث قاتل یحیى ابن زکریا من أجل بغی من بغایا بنی إسرائیل، و بالرابع عبد الرحمن بن ملجم قاتل علیّ بن أبی طالب. فلما سمع الخلیفة من الشیخ تأویله و بیانه قبل منه ذلک و رفع منزلته. و انتقم من الساعی و أهانه.


الاستبصار فیما اختلف الاخبار،مقدمة المجلد الاول ط موسسة الاعلمی – بیروت

در نزد خلیفه ی وقت عباسی " احمد " بدگویی شیخ طوسی را کردند که او و اصحابش صحابه را دشنام می دهند و کتاب مصباح شیخ طوسی شاهدی بر این مساله است و این قسمت از دعای روز عاشورا را ذکر کردند که " اللهم خص انت اول ظالم باللعن منی و ابدا به اولا ثم الثانی ثم الثالث ثم الرابع،اللهم العن یزید بن معاویة خامسا ".خلیفه شیخ طوسی را فراخواند.هنگامی که شیخ طوسی حاضر شد و از ماجرا آگاه شد،خدا بر او الهام کرد که بگوید : مراد از این موارد آن چیزی که سخن چینان و بدگویان گمان کردند نیست بلکه منظور از اول " قابیل " است که که قاتل هابیل است و او اولین کسی است که ظلم و قتل را پایه گذاری کرد و منظور از ثانی "قیدار" است که ناقه ی صالح را پی کرد و منظور از ثالث قاتل یحیی بن زکریا است که متجاوز و ستمگری از ستمگران بنی اسرائیل بود و منظور از رابع " عبد الرحمن بن ملجم " قاتل علی بن ابی طالب است.پس هنگامی که خلیفه تاویل این عبارات را از شیخ طوسی شنید،منزلت شیخ طوسی در نزد او بالا رفت و از سخن چین و بدگو انتقام گرفت و او را خوار ساخت

این داستان که محقق کتاب آن را در مقدمه ی کتاب " استبصار " از مجالس المومنین نقل کرده به خوبی روشن می سازد که این تعیین مصداق و تاویل ها در چه شرایطی صورت گرفته است.شیخ طوسی در دوره ای می زیست که شیعه ستیزی و شیعه کشی رواج داشت و تالیفات شیخ طوسی را نیز چند بار سوزاندند و بر شیعیان ظلم زیادی روا داشته می شد.شیخ طوسی نیز پس از حضور در برابر حاکم،از روی تقیه این مطالب را بیان کرد تا جان خود را حفظ کند و الا قول یک عالم اگر کاشف از قول اهل بیت نباشد و در راستای کلام اهل بیت نباشد،چندان قابل تکیه نخواهد بود.( خود اهل بیت زیارت عاشوراء را همین گونه به ما آموخته اند و اگر لزومی داشت تعیین مصداق می کردند ولی این امر از باب تقیه و حفظ جان شیعیان انجام نگرفت)

نکته ی دیگری که به خوبی نشان می دهد این تعیین مصادیق از جانب شیخ طوسی از باب تقیه بوده است این که خود اهل بیت تعیین مصداقی نکرده اند و به بیان همان الفاظ " اول " و " ثانی " و " ثالث " و " رابع " اکتفا کرده اند که خود همین نیز از روی تقیه بوده است.به راستی اگر منظور از این عبارات قابیل و قیدار و قاتل یحیی بن زکریا و ابن ملجم بود چه لزومی بر پنهان نگه داشتن اسم آن ها بود؟!
نتیجه آن که خود اهل بیت این الفاظ را همین گونه که هست به ما یاد داده اند و هر انسان اهل مطالعه و اهل علمی نیز با دقت در کلام اهل بیت و بررسی تاریخ به این پی خواهد برد که کاندیداهای اصلی این الفاظ چه کسانی هستند؟